Bu belki de Aracın en zor kısmıdır: nasıl “hayır” denir!

Bu Aracın büyük kısmı rüşvet ödemenizin talep edileceği durumlardan kaçınma konusunda size ve mesai arkadaşlarınıza yardım etmeye yöneltilmiştir. Fakat gerçekte sıklıkla uygunsuz bir ödeme yapma veya yolsuz faaliyetlere suç ortaklığı etme konusunda baskıyla karşı karşıya kalabilirsiniz.

“Sadece hayır deyin!” – bu, küresel çokuluslu şirketlerin çalışanlarına ve tedarik zincirlerindeki küçük yerel şirketlere vermeyi en çok sevdikleri, oldukça basit bir öneridir – evet, ama bu gerçekçi bir seçenek olmayabilir.

Özel pazar ortamınız, işletmenizin pazardaki boyutu ve etkisi, mal ve hizmet türü, küresel çokuluslu şirketlerle olan ilişkiniz ve ülkenizdeki yürütme organlarının etkililiği önünde sonunda rüşvet ödeme veya ödememe konusundaki kararınızı etkileyecektir. Buna ancak siz karar verebilirsiniz. Ümit ediyoruz ki Araç’da önerdiğimiz risk yönetimi sistemi ışığında doğru kararı vereceksiniz.

O halde, elinizdeki seçenekler nelerdir?

EVET deyin

Gerçek hayatta rüşvet ödemek tek işe yarar seçenek olabilir, fakat doğal olarak bu Aracın yazarları bu seçeneğe göz yummamaktadırlar. Bu, bu Aracın yazarlarının verebileceği bir tavsiye değildir! Bu durumlarla nasıl başa çıkacağınıza karar vermek ve daha iyi bir anlaşma sağlayarak etkiyi yumuşatmak tamamen size bağlı.

Rüşvet ödemek dışında hiçbir seçeneğin olmadığı, örneğin yıldırma, ölümle tehdit, kişisel mülke hasar, taciz veya şiddet vb. gibi riskleri içeren aşırı durumlar da vardır. Böyle bir senaryoda yaşamın korunması öncelikli olmaktadır ve en güçlü yolsuzlukla mücadele mevzuatı dahi bu tür şartlar altında bir dereceye kadar hoşgörü göstermektedir. Böyle durumlarda taciz veya zorlamaya dair hayati kanıtları elinizde bulundurun.

Eğer bir rahatlık sağlayacaksa, rüşvet ödeyen ilk veya son kişi siz olmayacaksınız.

Ünlü Rüşvet Ödedim internet sitesi vasıtasıyla bu tür durumlarla başa çıkmak zorunda kalmış binlerce kişiye katılabilirsiniz.

HAYIR deyin

Aşağıda eldeki ihaleyi kaybetmeden veya müşterinizle uzun vadeli ilişkinizi mahvetmeden hayır diyebilmenin bazı yolları verilmiştir. Bu seçeneklerin birçoğu son derece yararlı RESIST yayınında gerçek hayattan durumlarla ilgili olarak açıklanmıştır.

Hayır demenin şaşırtıcı derecede çok yolu vardır.

Doğrudan reddetme, güçlü bir teknoloji veya fiyat avantajını elinde bulunduran ya da kabul edilemez derecede riskli anlaşmalardan zarar görmeden uzaklaşabilecek derecede büyük şirketler için nispeten kolaydır. Birçok küçük şirket için bu zor olacaktır. Risk, işi kaybedebilmenizdir, fakat pazarda veya genel olarak toplumda rüşvet çok yaygınsa, işinize hiç devam edemeyebilirsiniz.

Bu nedenle, tekrar isteme konusunda rüşvet alanı caydıracak bir şekilde hayır demelisiniz. Aşağıda bazı seçenekler verilmiştir. Bunların hiçbiri rüşveti durdurma garantili değildir, fakat yine de caydırıcı olabilir ve uzun vadede tekrar gerçekleşmesini önleyebilir.

Teklifi görmezden gelin

Talebi görmezden gelmenin çeşitli yolları vardır. Sıklıkla bir rüşvet talebi açıkça yapılmaz:  doğrudan rüşvet talebinde bulunmamak için çeşitli alternatif anlatım tarzları kullanılır. Basit bir şekilde “duymadığınızı” veya “anlamadığınızı” söylemenin bir fırsatı doğabilir.

Kararın verilmesini bürokratik hale getirin

Karar yetkisinin size ait olmadığı izlenimini yaratabilirsiniz. Hatta bu yetki (varsa) patronunuza aittir. Bu nedenle talebi yazılı olarak almanız ve “müdürünüzle konuşmak için” birlikte gitmeniz gerekecektir. Patronun kabul etmesi halinde yazılı bir ödeme makbuzu olacaktır. Talebin bir birey olarak bir müdürden veya yetkiliden gelmesi durumunda başka biriyle ikinci ve daha açık bir konuşma düşüncesi caydırıcı olabilir. Benzer şekilde, durumun belgelenmesi kuvvetli bir caydırıcı olabilir.

Rüşvet talep eden hakkında daha fazla bilgi edinin

Bazı durumlarda rüşvet talebi, düşük maaşına katkıda bulunmak isteyen düşük veya orta kademeli bir memurdan gelebilir. Bazen ise daha sistematiktir – haraç bir şirketin veya bakanlığın üst seviyeleri tarafından onaylanıyor ve üst seviye de rüşvetten payını alıyor olabilir. Bu kişi tek başına sahtekar bir çalışansa üstlerini durumdan haberdar etmek daha kolay olabilir. Çalışanın üstleri de rüşvete katılıyorsa sorunla başa çıkılması zorlaşabilir.

Yasal sınırlar oluşturun

Şirketinizin bir temsilcisi olduğunuzu, şirketin sıkı Davranış Kurallarına sahip olduğunu ve yerel kanunlar ile FCPA ve UNCAC gibi uluslararası yolsuzlukla mücadele sözleşmeleri gibi uluslararası uygulaması olan ulusal kanunlara uyduğunu söyleyebilirsiniz. Davranış Kuralları iç denetim gibi birçok politika ve kontrol mekanizmasıyla desteklenmektedir. Ödeme yapmanız durumunda kendi işinizi riske atmış olursunuz ve zaman içinde bütün planın ifşa olması yönünde kuvvetli bir risk de vardır. Şirketlerin benzer suçlar için takibe uğradığı birkaç örnek verebilirsiniz.

Yasadışı ödemeleri yasal ödemelere dönüştürün

Bütün ödemeler yasadışı değildir – bu ödemeleri belgeleyebilirseniz bazı durumlarda kabul edilebilir olabilirler. Örneğin bir hizmeti daha çabuk alabilmenizi sağlayan düşük meblağlı kolaylaştırma ödemeleri. Birçok kanunda “el altından” bir zarf içinde nakit vermek tamamen yasadışıdır. Fakat hediyeler veya eğlence ya da haklı bir davaya bağışlar gibi başka yollarla “minnet” gösterilebilmektedir. Burada önemli olan şey bunların orantısız veya karar yetkilisini etkiliyor olarak algılanmamasıdır. Her tür hediye açıkta olmalı ve tamamen belgelenmelidir.

İhbar

Daha etkili bir kanun uygulama tavrı sergileyebilirsiniz. Önerilen şey yasadışıdır ve rüşvet talep eden derhal çekilmezse olayı rüşvet talep edenin patronuna, emniyet yetkililerine, ihbar Sivil Toplum Kuruluşlarına ve hatta ülkenin kıdemli politik liderlerine bildirirsiniz. Ayrıca ihaleden, hatta bütün projeden çekilme tehdidinde bile bulunabilirsiniz. Bir diğer yöntem de olayı medyaya taşıma tehdidinde bulunmaktır. Elbette bu tavrın ancak emniyet yetkililerinin sizi gerçekten destekleyeceğini bilmeniz, mali bakımdan bir anlaşmadan vazgeçebilecek kadar güçlü olmanız ve bir medya skandalının veya siyasi skandalın ülkenizde gerçekten de caydırıcı bir güç olması durumunda geçerliliği olacaktır.  Bu yolu seçtiğinizde kendinizin ve şirketinizin maruz kalacağı yüksek risklerin farkında olacaksınız.

Toplu eylem

Yolsuzlukla mücadele için birlikte çalışan şirketlere gittikçe daha fazla sayıda örnek görülmektedir. “Toplu Eylem” fikri küçük şirketlerin birlikte yolsuzluğa direnmek suretiyle kişilerin veya şirketlerin rüşvet talep etmesini fiilen engellemesi şeklindedir. Rüşvete direnmek amacıyla başka şirketlerle nasıl birlikte çalışabileceğiniz hakkında daha detaylı bilgi için 7. Bölüme bakın.